Thực thi pháp luật: Nói chuyện xã, phường!

thùc thi ph¸p luËt: nãi chuyÖn x·, ph­êng!

ThS. NguyÔn B¸ B×nh

§H LuËt Hµ Néi

Kh«ng thÓ tÝnh ®­îc ®· cã bao nhiªu bµi viÕt, bao nhiªu ®Ò tµi vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt. Nh­ng ph¸p luËt dï cã hay ®Õn mÊy còng chØ lµ nh÷ng trang giÊy kh« khan nÕu nh­ nã kh«ng ®­îc con ng­êi ®­a vµo cuéc sèng. Nãi vËy còng ®ñ thÊy ®­îc ý nghÜa cña thùc thi ph¸p luËt lín lao biÕt chõng nµo!

Vµo nh÷ng n¨m 1945, ngay sau khi n­íc nhµ míi dµnh ®­îc ®éc lËp, v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng thÓ nãi lµ ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh nh­ ngµy nay, nh­ng viÖc thùc hiÖn vÉn ®­îc coi lµ kh¸ tèt vµ ng­êi d©n ®Òu hµi lßng víi nh÷ng g× ®· cã, cßn ngµy nay v¨n b¶n ph¸p luËt th× nhiÒu vµ ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn, vËy mµ d©n vÉn kªu vµ vÉn l¾m phiÒn phøc trong thùc hiÖn. T¹i sao ­? E l¹i ph¶i t×m c¨n nguyªn tõ nh÷ng con ng­êi thùc thi ph¸p luËt, ®Çu tiªn lµ nh÷ng c¸n bé cÊp x·, ph­êng - nh÷ng ng­êi rÊt gÇn d©n! Suy cho ®Õn cïng, yÕu tè chñ ®¹o cña thùc thi ph¸p luËt chÝnh lµ c©u chuyÖn vÒ con ng­êi thùc thi ph¸p luËt. VËy nh÷ng con ng­êi Êy ®· vµ ®ang "hµnh ph¸p", "chÊp ph¸p" ra sao?

C©u chuyÖn sè 1: T«i ®i ®¨ng ký kÕt h«n

T«i - mét ng­êi mµ hé khÈu th­êng tró ë mét TØnh miÒn trung xa x«i cã vî s¾p c­íi lµ d©n Hµ Néi. Theo quy ®Þnh, viÖc ®¨ng ký kÕt h«n t¹i Ph­êng mµ vî t«i th­êng tró th× trong hå s¬ ®¨ng ký kÕt h«n chØ cÇn cã sæ hé khÈu cña vî lµ ®ñ. VËy nh­ng «ng c¸n bé t­ ph¸p Ph­êng vÉn ®ßi t«i ph¶i tr×nh hé khÈu víi mét lý do xem chõng rÊt "hîp lý": kh«ng cã hé khÈu lµm sao t«i biÕt anh lµ ai? T×nh huèng nµy ®­a ®Õn hai hÖ qu¶ "trí trªu": Thø nhÊt, t«i ph¶i vÒ quª ®Ó lÊy hé khÈu hoÆc nhê gia ®×nh göi ra, nh­ng kÕt côc ®Òu dÉn ®Õn hai sù l·ng phÝ: thêi gian vµ tiÒn b¹c. Thø hai, ®Æt t×nh huèng hé khÈu cña t«i ®ang ph¶i sö dông vµo mét viÖc g× ®ã hoÆc xÊu h¬n lµ ®· mÊt vµ ®ang chê xin cÊp l¹i th× cã nghÜa lµ viÖc ®¨ng ký kÕt h«n cña t«i kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc, trong khi theo ph¸p luËt lµ hoµn toµn cã thÓ.

C©u chuyÖn sè 2: T«i ®i xin chøng nhËn ®Ó cÊp l¹i ®¨ng ký xe m¸y

T«i bÞ mÊt ®¨ng ký xe m¸y, vËy lµ ph¶i xin cÊp l¹i. VÒ mÆt thñ tôc th× tr­íc hÕt ph¶i lµm ®¬n tr×nh b¸o víi c«ng an viÖc mÊt GiÊy ®¨ng ký, sau ®ã dïng tê ®¬n nµy ®Õn ph­êng ®Ó xin mét c¸i ®¬n kh¸c trong ®ã x¸c nhËn cã hé khÈu th­êng tró t¹i ph­êng vµ cuèi cïng dïng tê ®¬n xin ®­îc ë ph­êng ®Õn C«ng an thµnh phè ®Ó xin cÊp l¹i giÊy ®¨ng ký xe m¸y. H«m ®Çu tiªn ®Õn Trô së C«ng an Ph­êng th× nghe b¶o ®/c C«ng an khu vùc ®i xuèng ®Þa bµn. Vµi h«m kh¸c ®Õn còng thÕ (kh«ng hiÓu t¹i sao c¸c vÞ ®i ®Þa bµn nhiÒu vËy!). T×m sè ®iÖn tho¹i ®Ó liªn l¹c víi ®/c c«ng an khu vùc th× ®­îc hÑn ®Õn kho¶ng 3h chiÒu ®Õn ph­êng lµm viÖc. ChiÒu vÉn kh«ng gÆp ®­îc. H«m kh¸c n÷a l¹i tíi: gÆp ®/c c«ng an khu vùc th× nghe b¶o Tr­ëng, Phã c«ng an ph­êng ®Òu ®i v¾ng nªn kh«ng ký ®­îc, l¹i ®­îc hÑn tèi ra lÊy giÊy. Tèi ra th× c«ng an ph­êng cã viÖc bËn. Vµ m·i cuèi cïng th× ®Õn h«m sau (sau mét tuÇn theo ®uæi) t«i còng cã ®­îc giÊy chøng nhËn cña c«ng an vÒ viÖc "cã nghe t«i ®Õn tr×nh b¸o vÒ viÖc mÊt giÊy ®¨ng ký xe m¸y"! TiÕp tôc gÆp mét lo¹t r¾c rèi n÷a ë UBND Ph­êng, l¹i mÊt gÇn 1 tuÇn th× t«i míi cã ®­îc mçi mét tê ®¬n víi néi dung x¸c nhËn: t«i cã hé khÈu th­êng tró t¹i Ph­êng!

C©u chuyÖn sè 3: Söa nhµ

B¹n t«i míi mua mét c¨n hé ë khu tËp thÓ, võa chuyÓn ®Õn xong nªn còng cã söa ch÷a qua loa. Bçng ®ªm nä nhËn ®­îc mét có ®iÖn tho¹i. Ng­êi ®Çu d©y lµ ®/c c«ng an khu vùc, ®/c c«ng an tá vÎ rÊt s¸t sao: chó söa nhµ xong ch­a? B¹n t«i söng sèt: D¹ em chØ söa qua loa mét chót, sao anh biÕt nhanh vËy? §/c c«ng an th¶n nhiªn ®¸p: söa xong råi th× ngµy mai ra ph­êng gÆp anh nhÐ! Vµ cóp m¸y. S¸ng h«m sau ra ph­êng, gÆp ®/c c«ng an khu vùc cËu ta véi ®­a tay ra b¾t, nh­ng thËt ng¹c nhiªn ®/c c«ng an kh«ng b¾t l¹i mµ chØ ®Ó ngöa lßng bµn tay ®­a ra phÝa tr­íc. B¹n t«i lµ ng­êi nhanh ý véi rót ra mét tê 50.000® dói vµo bµn tay ®ang ®Ó ngöa ®ã. §/c c«ng an b×nh th¶n nãi: th«i chó vÒ ®i, xong råi ®Êy!

C©u chuyÖn sè 4: T«i ®i lµm chøng nhËn t¹m tró dµi h¹n

B¹n t«i lµ d©n tõ quª ra Hµ Néi, may m¾n ®· mua ®­îc nhµ vµ ®ang cã c«ng viÖc æn ®Þnh ë mét c«ng ty t¹i thñ ®«. §Ó cã thÓ lµm ®­îc hé khÈu thµnh phè th× tr­íc tiªn ph¶i thuéc diÖn t¹m tró dµi h¹n (diÖn KT3). Do ®ã ph¶i ®Õn ph­êng ®Ó lµm thñ tôc t¹m tró. §Õn ph­êng víi c¸c giÊy tê cÇn thiÕt th× ®­îc ®/c c«ng an khu vùc tr¶ lêi: Hå s¬ cña chó ®ñ hÕt, chØ thiÕu mét thø. B¹n t«i hái l¹i: ThiÕu thø g× h¶ anh? ®/c c«ng an vÉn rÊt th¶n nhiªn: cßn thiÕu mét thø? B¹n t«i l¹i lµ ng­êi kh¸ nhanh ý (d©n kinh doanh mµ!): anh ¬i, thiÕu thø g× anh em m×nh tÝnh sau vËy, trêi ®ang nãng qu¸ em mêi anh ®i lµm vµi cèc n­íc cho m¸t! Sau mét trËn nhËu tíi bÕn hÕt gÇn 1 triÖu, ®/c c«ng an khÒ khµ: chó ®­a giÊy tê ®©y anh ký cho, thiÕu thø g× ch¼ng cÇn n÷a!

C©u chuyÖn thø n!...

Nh÷ng c©u chuyÖn cã kÓ m·i còng kh«ng døt, ®äng l¹i chØ lµ nh÷ng nçi buån! DÜ nhiªn, kh«ng ai cã thÓ quy kÕt nh÷ng ®iÒu nh­ trªn cho tÊt th¶y c¸c c¸n bé x·, ph­êng, nh­ng c¸i mµ t¸c gi¶ bµi viÕt muèn h­íng ®Õn ®ã lµ chØ ra ®­îc phÇn nµo nh÷ng bÊt cËp trong viÖc thùc thi ph¸p luËt cña ®éi ngò c¸n bé x·, ph­êng hiÖn nay. Bëi d­êng nh­ c©u chuyÖn vÒ nh÷ng "kho¶ng tèi" trong thùc thi ph¸p luËt ngµy mét thªm nhiÒu. §©u lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng "kh«ng hµnh ph¸p mµ lµ hµnh d©n" nh­ trªn? Theo chóng t«i chñ yÕu r¬i vµo hai tr­êng hîp sau ®©y:

Thø nhÊt, kh«ng hiÓu biÕt ph¸p luËt nªn ®ông c¸i g× còng sî sai vµ v× thÕ n¹i ra ®ñ lo¹i giÊy tê ®Ó ®Ò phßng thiÕu sãt! (vÝ dô c©u chuyÖn sè 1).

Thø hai, hiÓu ph¸p luËt nh­ng bÊt chÊp ®Ó nh»m trôc lîi. Tr­êng hîp nµy ngµy cµng diÔn ra nhiÒu trªn thùc tÕ.

Chóng ta ®Òu biÕt r»ng trong con m¾t cña d©n chóng th× Nhµ n­íc ®¬n gi¶n chÝnh lµ c¸c c¸n bé, c«ng chøc mµ hä ®­îc tiÕp xóc, ®­îc biÕt tíi. C¸n bé, c«ng chøc lµm sai ®ång nghÜa víi Nhµ n­íc lµm sai. V× lÏ ®ã, nh÷ng hµnh vi cña c¸n bé cÊp x·, ph­êng cho dÉu lµ nhá nh­ng t¸c h¹i l¹i v« cïng lín, khi mµ ®©y l¹i lµ c¬ quan gÇn d©n nhÊt.

§Ó thùc sù t¹o dùng ®­îc niÒm tin ngµy cµng cao h¬n cho d©n chóng vÒ mét Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, ®Ó ph¸p luËt thùc sù ®i vµo cuéc sèng th× cÇn b¾t ®Çu tõ viÖc hoµn thiÖn bé m¸y hµnh chÝnh ë c¬ së: c¸n bé cÊp x·, ph­êng ph¶i thùc sù hµnh xö ®óng ph¸p luËt, thùc sù lµ "c«ng béc" cña nh©n d©n. Muèn lµm ®­îc viÖc ®ã, theo chóng t«i cã hai biÖn ph¸p cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn ngay: n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt cho ®éi ngò c¸n bé x· ph­êng vµ cã c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ ph¸t hiÖn vi ph¹m còng nh­ xö lý c«ng khai, nghiªm minh c¸c c¸ nh©n sai ph¹m. Trong ®ã, viÖc n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt ph¶i ®­îc triÓn khai mang tÝnh thùc chÊt, tr¸nh h×nh thøc (mang tÝnh b»ng cÊp), cô thÓ lµ cÇn båi d­ìng kiÕn thøc s¸t víi néi dung mµ c¸n bé, c«ng chøc ®ã ®¶m nhiÖm (ch¼ng h¹n nh­ tæ chøc nhiÒu kho¸ tËp huÊn nghiÖp vô). C¬ chÕ gi¸m s¸t vµ ph¸t hiÖn vi ph¹m cÇn t¨ng c­êng vai trß cña ng­êi d©n vµ chÕ tµi xö ph¹t thËt nghiªm minh. ý kiÕn ph¶n håi cña ng­êi d©n ph¶i ®­îc l¾ng nghe vµ xö lý cô thÓ, chø kh«ng chØ lµ ý kiÕn mét chiÒu "bÆt v« ©m tÝn" - tr¸nh t×nh tr¹ng nh÷ng hßm th­ gãp ý ®­îc ®­a ra chØ mang tÝnh tr­ng bµy!

(Bµi viÕt ®· c«ng bè trªn t¹p chÝ n¨m 2006 - BTP)